در سال 1995، خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینكه روسها یك موشك زیرسطحی غیرهدایت شونده توسعه داده اند كه سرعت آن به طور فوق العاده ای از سرعت موشك های دیگر این رده بیشتر است و هیچ نمونه مشابه غربی نیز ندارد. از همان هنگام از این موشك با عنوان اشكوال، در منابع نام برده شد. ویژگی مورد توجه این موشك سرعت فوق العاده بالای آن در نزدیك شدن به هدف است كه عملاً شانس زیادی برای شناورهای سطحی و زیرسطحی برای فرار از این موشك باقی نمی گذارد.

این موشك را می توان در دسته اژدرهای روسی كلاس BGT طبقه بندی نمود. این سیستم تسلیحاتی احتمالاً در اوایل دهه 90 میلادی طراحی شده و به تولید رسیده ودر سال 1995 كه علنی شده چندین سال از به خدمت گرفته شدن آن می گذشته است.

آغاز كار بر روی این سیستم تسلیحاتی به دهه 1960 میلادی برمی گردد. درآن زمان به موسسه تحقیقاتی NII-24 به سرپرستی میخائیل مركولوف، ماموریت داده شد تا برای مقابله با زیردریایی های هسته ای دشمن متخاصم، بر روی یك موشك زیر سطحی فوق سریع مطالعه كند. این موسسه بعدها با ادغام در چندین موسسه تحقیقاتی دیگر به سازمانی تبدیل شد كه اكنون «گروه تولیدات علمی Region» خوانده می شود. تحقیقات گسترده این مجموعه تحقیقاتی بر روی مسئله «كاویتاسیون» باعث شد تا این مجموعه بتواند به ساخت موشكی فوق سریع و منحصر به فرد دست بیابد.

مدل اولیه موشك اشكوال، غیرهدایت شونده بود كه به نظر می رسد یك ضعف برای این موشك محسوب می شود. گرچه این ویژگی، موشك را از خطر جم شدن (Jamming) مصون نگه می دارد. با این وجود روس ها اعلام كرده اند كه مدل هدایت شونده این موشك را نیز توسعه داده اند كه برای این منظور پس از آنكه مسیری را با سرعت زیاد طی نمود، سرعت خودرا كاهش می دهد تا موقعیت هدف را شناسایی و به سمت آن، مسیر خود را تصحیح نماید (هدایت آشیانه یابی).

پس از سال 1995، كه روس ها در نمایشگاه دفاعی ابوظبی مدل غیرهدایت شونده اشكوال را به نمایش درآوردند كار را بر روی توسعه یك مدل پیشرفته تر از این موشك ادامه دادند كه اولاً از سرجنگی غیرهسته ای (معمولی) برخوردار بود و هم قابلیت هدایت و ردیابی هدف را داشت و بدین ترتیب به نحو قابل ملاحظه ای كارایی آن نسبت به مدل بیشین افزون تر بود. روسها اولین بار این مدل را در سال 1998 آزمایش كردند.

شركت سازنده این موشك، مدلی صادراتی از آن را نیز توسعه داده و آن را اشكوال ای نامگذاری كرده است. روسیه این موشك را در نمایشگاه دفاعی ابوظبی در سال 1999 عرضه كرده و بازاریابی آن را آغاز نمود. این مدل به گونه ای است كه پیش از پرتاب آن لازم است تا موقعیت هدف و سرعت و جهت حركت آن به اتوپایلوت (سیستم كنترل خودكار) موشك داده شود.

پس از آن موشك پرتاب شده و به عمق بهینه خود می رود. سپس موتورها را روشن كرده و به سمت هدف روانه می شود. نكته قابل توجه در این مدل آن است كه این مدل مجهز به سیستم هدایت آشیانه یاب نیست.

امریكایی ها در سال 2000 تلاش كردند تا با استفاده از عوامل امنیتی و جاسوسی خود به تكنولوژی و اطلاعات این موشك دست پیدا كنند. ماجرا از این قرار بود كه در آوریل سال 2000 میلادی سرویس امنیتی فدرال روسیه یك بازرگان آمریكایی به نام پوپ را دستگیر و متعاقب آن اعلام نمود كه فرد مزبور تلاشهایی در جهت سرقت اطلاعات محرمانه علمی از روسیه داشته است. وی كه افسر بازنشسته نیروی دریایی بود عمده تلاش خود را بر روی دستیابی به اطلاعات مربوط به تسلیحات دریاپایه متمركز كرده بود.

اندكی بعد سرویس امنیتی روسیه اعلام كرد كه پوپ تلاش كرده تا به نقشه های موشك اشكوال دست پیدا كند و وی در حالی دستگیر شده كه در یك جلسه غیررسمی با یك دانشمندان روسی كه در ساخت این موشك سهیم بوده ملاقاتی داشته است.

بلافاصله پس از دستگیری پوپ شخص دیگری به نام «دانیل هاوارد كیلی» در روسیه بازداشت شد. كیلی در آن زمان رئیس یك مركز تحقیقاتی در آمریكا بود كه سالهای متمادی در زمینه توسعه اژدرهای متفاوت فعالیت داشت. طبق ادعای منابع امنیتی روسیه پروفسور كیلی به مسكو آمده بود تا برای گرفتن اسناد «اشكوال» به «پوپ» مشاوره فنی دهد.

اظهارات كیلی به عنوان شاهد مورد استفاده روسها قرار گرفت و وی پس از اثبات ادعای منابع امنیتی روسیه به آمریكا بازگردانده شد. پوپ پس از 8 ماه حبس و با وجود محكوم شدن به 20 سال حبس با نظر مساعد «ولادیمیرپوتین» به خاطر ملاحظات انساندوستانه آزاد شد. وی مبتلا به سرطان استخوان بود.

منابع امنیتی ایالات متحده ادعا كرده اند كه موشك اشكوال مدل اولیه كه از سرجنگی هسته ای بهره می گیرد یك موشك انتحاری است. چرا كه هم هدف و هم زیردریایی كه موشك از آن شلیك می شود با هم از بین می روند. البته روسها این ادعا را رد كرده اند با استناد به این موضوع كه ساختار دوجداره مستحكم زیردریایی های روسی توانایی تحمل موج فشاری شدید ناشی از انفجار هسته ای زیر آب را دارد.



مشتریان:
طبق گفته منابع روسی، در اواسط دهه 50 میلادی حدود 40 فروند از این موشك از نوع صادراتی آن (اشكوال-ای) با سرجنگی متعارف به چین تحویل داده شد.

مدلهای مختلف موشك اشكوال

الف-مدل اولیه:

این مدل همانطور كه گفته شد غیرهدایت شونده است. از سرجنگی هسته ای برخوردار بوده و بردی در حدود 16(؟) كیلومتر دارد.

ب-مدل بهبودیافته:

این مدل همان مدل اولیه است كه از سرجنگی متعارف درآن استفاده شده و سیستم هدایت بر روی آن نصب شده است.

ج-اشكوال-ای:

مدل صادراتی موشك اشكوال كه به جای سیستم هدایت از یك اتوپایلوت بهره می گیرد و لازم است قبل از شلیك، موقعیت، سرعت و جهت حركت هدف به آن داده شود. این مدل دارای سرجنگی معمولی بوده و مشخصات فنی آن در قسمت مشخصات فنی موشك در همین نوشتار آمده است.


مدلهای دیگر:

اطلاعات بسیار اندكی از ادامه تحقیقات بر روی این موشك تاكنون منتشر شده است. شایعات، سرعت این موشك را حتی تا 720 كیلومتر بر ساعت نیز عنوان می كنند و حتی برخی منابع برد مدل بهبود یافته این موشك را تا 100 كیلومتر نیز ذكر نموده اند. به هرحال اطلاعات رسمی و منتشر شده ای در این رابطه موجود نیست.

مشخصات فنی موشك:

اشكوال یك موشك زیرسطحی سوخت جامد است كه با بهره گیری از پدیده سوپركاویتاسیون قادر است با سرعتهای بسیار بالایی (3 تا 4 برابر اژدرهای معمولی) به سمت هدف روانه شود.

این موشك با تولید حبابهای بخار كه از نوك دماغه و پوسته خود خارج می كند لایه ای از گاز در اطراف خود شكل می دهد و بدین ترتیب خود را از تماس مستقیم با آب و پسای قابل ملاحظه ناشی از آن دور می كند.

این موشك قابلیت پرتاب از روی شناور و یا زیردریایی در عمق 100 متری را دارد. با سرعت حدود 50 نات (93 كیلومتر بر ساعت) كپسول پرتاب خود را ترك می كند. با فرو رفتن در آب و رسیدن به عمق مناسب، موتور خود را روشن كرده و به سمت هدف راهی می شود.

از چالش های فنی توسعه چنین موشكی می توان به كاویتاسیون اشاره نمود كه لازم است میزان حبابهای كاویتاسیون برای حفظ و پایدار نگهداشتن لایه گاز اطراف موشك ونیز رسیدن به كمترین پسا كنترل شود. در همین رابطه توجه به تداخل گازهای خروجی از راكت و نیز سطوح كنترل موشك با لایه گاز ایجاد شده در اطراف آن، پیچیدگیهای این مساله را روشن تر می سازد. به ویژه زمان شروع به كار موتور و شرایط گذار (Transision) ناشی از آن از این حیث قابل توجه است.

سیستم هدایت چنین موشكی نیز با چالشهای خود روبرو است. تغییر محیط سیال اطراف موشك، شكست امواج و نیز سرعت خودموشك از مواردی است كه هدایت آن را با مشكلات عدیده ای مواجه می سازد.

----------------توضیح--------------------

كاویتاسیون چیست؟

زمانی كه فشار روی سطح كم فشار یك ملخ كه در حال چرخش در آب است از حدی پایین تر می رود یك فضا ی خلائی شكل می گیرد كه البته اصطلاحاً خلاء گفته می شود و در عمل خلاء كامل نیست. بلكه در این ناحیه فشار نسبت به فشار محیط كمتر می شود. در این ناحیه به جای آب، بخار آب دماغه و پوسته این موشك به بیرون تزریق می شود وبدین ترتیب موشك همواره در حبابی از بخار آب حركت می كند كه روشن است در این صورت پسای بسیار كمتری را به همراه خواهد داشت. این ایده اصلی بسیار ساده به نظرمی رسد ولی به خصوص هنگامی كه موشك قرار باشد تغییر مسیر دهد یا در معرض امواج قرا رگیرد و یا هنگامی كه موتور روشن می شود وهنوز به وضعیت پایدار نرسیده حفظ این حباب به شكلی پایدار كه از اثرات تداخل كمترین تاثیر را بپذیرد كار ساده ای نیست.